Gałka do drzwi z odciskiem kciuka, elegancko zaokrąglone zakończenie balustrady, świetliki dachowe obłożone wypalonym drewnem: podobnie jak w przypadku innych projektów wykonanych przez londyńską pracownię 6a architects Toma Emersona i Stephanie Macdonald, w Muzeum Sztuki Współczesnej Raven Row również nie brakuje wpadających w oko szczegółów przywodzących na myśl zdania w wierszu. W czasach, gdy projektowanie często sprowadza się do montażu prefabrykowanych elementów, położenie nacisku na szczegóły jest niemal oznaką buntu.

Tom Emerson zaprzecza jednak, aby kierowała nim chęć przeciwstawiania się ogólnym trendom lub nadmierna dbałość o szczegóły. „W naszej pracy dopracowanie szczegółów to pragmatyczna reakcja na warunki, w których pracujemy” wyjaśnił, kiedy spotkaliśmy się z nim w budynku Politechniki Federalnej w Zurychu, gdzie uczy na Wydziale Architektury. „Większość wczesnych projektów realizowaliśmy w Londynie. W odróżnieniu od wielu innych miast Londyn jest pozbawiony formy i nieuporządkowany, a wszelkie koncepcje i plany natrafiają na opór materii. Praca w takim środowisku zawsze oznacza konieczność wzięcia pod uwagę jakieś zastanej krawędzi, narożnika czy połączenia. Nie można czegoś tak po prostu zaprojektować, bo każdy projekt rodzi się w zderzeniu z brakiem porządku. Dzieje się tak szczególnie wtedy, kiedy adaptujemy budynek do innych celów lub pracujemy nad obiektami objętymi nadzorem konserwatorskim”.

- Poza tym, że reagujecie na zastaną sytuację w sensie fizycznym, interesują was chyba również historie związane z danym budynkiem lub miejscem. Faktycznie często odkrywamy fascynujące historie. Docieramy do nich, przekopując związane z budynkiem archiwa, trochę jak archeolodzy. W przypadku Centrum Sztuki Współczesnej Raven Row w londyńskiej dzielnicy Spitalfields musieliśmy przekształcić dwa zabytkowe budynki klasy 1. Podczas pracy nad projektem zorientowaliśmy się, że stanowią one świadectwo historii współczesnego Londynu. Nie poprosiliśmy o pomoc przewodnika. Wystarczyło przyjechać na miejsce i wczuć się w jego historię. Budynki zostały wzniesione przez francuskich Hugenotów, którzy przybyli do tej części Londynu jako pierwsza grupa imigrantów. Wzbogacili się na handlu jedwabiem, ale później nie wytrzymali konkurencji i zbankrutowali. Kolejną falę imigrantów stanowili Żydzi uciekający przed pogromami w Rosji. Następnie przyjechali Azjaci, po czym w latach sześćdziesiątych przez całą dzielnicę przetoczyła się fala wyburzeń. Choć dwa budynki przy Raven Row były w opłakanym stanie, udało im się przetrwać do naszych czasów, kiedy to zwróciły uwagę świata sztuki. Projektując przestrzeń wystawienniczą na potrzeby sztuki współczesnej, zastanawialiśmy się jak przekazać część związanej z budynkiem historii poprzez wykorzystane materiały.

- Jako architekci nie macie obowiązku nawiązywać do historii miejsca. Dlaczego jest ona dla was ważna?

Uważamy, że to, co się tworzy powinno nieść ze sobą jakieś znaczenie. Kiedy przygotowywaliśmy projekt Raven Row, trafiliśmy na niezwykłą kolekcję zdjęć wykonanych przez anonimowych fotografów. Zdjęcia te składały się na tajemniczą kronikę życia budynków przez ostatnie siedemdziesiąt pięć lat. Na niektórych z nich widać było spalone pomieszczenia. Mniej więcej w tym samym czasie od kolegi z Japonii dowiedzieliśmy się, że w jego kraju fasady budynków pokrywa się czasami opalonym drewnem. I tak przypadkowe odkrycia zaczęły nagle współgrać z tym, co świadomie zaprojektowaliśmy. W latach sześćdziesiątych, kiedy budynki prawie się rozpadały, rozkradziono żeliwne elementy pokrywające fasadę. Nową fasadę zaprojektowaliśmy zatem z tego samego materiału, aby nawiązać do jej pierwotnego wyglądu. Nie musieliśmy tego robić, ale w centrum sztuki współczesnej, gdzie dominują białe przestrzenie, niewiele jest miejsca na różnorodność wizualną. Można więc wykorzystać proces budowania i użyte materiały, aby pozostawić to co nazywam fałszywymi tropami. Dlaczego fałszywymi? Otóż pozostawione przez nas ślady przeszłości nawiązują do rzeczy, które nie dla każdego są czytelne. Większość odwiedzających nie zrozumie, dlaczego świetliki dachowe w Raven Row pokryto opalonym drewnem. Z ich punktu widzenia to tylko forma, faktura i kolor. Nam jednak wydarzenia związane z historią budynku pomagają podejmować decyzje i zachować dyscyplinę podczas procesu projektowania.

- Skąd zainteresowanie historią jako punktem wyjścia projektu? Kiedy Stephanie i ja studiowaliśmy architekturę, byliśmy pod wielkim wpływem Richarda Wentwortha, brytyjskiego artysty znanego z projektu fotograficznego z lat siedemdziesiątych, który poświęcony był odczytywaniu miasta. Ogólnie rzecz biorąc, Wentworth zadaje pytania o to, jak miasto powstaje, jak się je niszczy i naprawia, jakie zachodzą w nim procesy i co mówią nam o metabolizmie danej kultury. Poza tym moją pracę dyplomową pisałem na temat francuskiemu pisarza George’a Pereca. Literatura, którą tworzył to literatura przenikających się wątków, historii szkatułkowych, rozgałęzień i gier z czytelnikiem. Stąd też historie są częścią naszej pracy od samego początku. Wystarczy znaleźć chwilę, aby przyjrzeć się danemu miejscu, a każde z nich zacznie opowiadać swoją historię. Jest ona zapisana w materiałach, na które patrzymy, ale trzeba ją samemu odkryć. My na przykład trafiliśmy na zdjęcia spalonego pomieszczenia w Raven Row. Zauważyliśmy, że na zdjęciach sprzed pożaru w rogu pomieszczenia widać około 20 lamp parafinowych. Rok później pokój spłonął. Można przypuszczać, że zarzewiem pożaru były właśnie składowane lampy. Następnie dowiedziałem się, że pożar miał miejsce w czasie, kiedy budowano sąsiedni budynek. Być może lampy należały do firmy budowlanej, która przechowywała je w naszym budynku? Śledzenie tych historii przypomina trochę pracę detektywa.