Co stanowi główny urok pracy w formule spółdzielni – czy też może raczej wspólnoty?

Cristina: „Wspólnota to struktura z zasady demokratyczna, do której ludzie dołączają celem osiągnięcia pewnego celu. W naszej okolicy jej początek związany był w przeszłości zazwyczaj z wyżywieniem i zabezpieczeniem społecznym. W dzisiejszych czasach również powiązana jest ona z gospodarką społeczną, przy czym jej fundament stanowią wspólne wartości w zakresie ekologii, różnorodności oraz integracji. „Wspólnotyzm” pojawił się w Barcelonie po raz pierwszy pod koniec XIX wieku, po czym nabrał on rozpędu w latach trzydziestych ubiegłego stulecia i trwał aż do czasów dyktatury. Następnie odrodził się on w latach siedemdziesiątych XX wieku – po śmierci Franco. Staraliśmy się wyciągnąć lekcję z wymienionych powyżej doświadczeń, a także poczynić pożytek z narzędzi, które od tego czasu wypracowano.”

W okresie, który nastąpił po latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, tego typu wspólnoty bądź to znalazły się pod presją, bądź też całkowicie zniknęły, co miało związek z wszechobecnym neoliberalizmem oraz jego naciskiem na indywidualizm. Co robicie, ażeby uchronić przed odejściem w zapomnienie swe własne inicjatywy?

Carles: „Większość ruchów alternatywnych w Hiszpanii powstała w reakcji na słabość państwa. Kiedy odzyskało już ono kontrolę, wielu działaczy zostało urzędnikami administracji państwowej. Bardzo duży postęp poczyniły od tego czasu służba zdrowia oraz edukacja. W przeciwnym kierunku rząd podążył niestety od tego momentu, jeśli chodzi o budownictwo mieszkaniowe. Z tego właśnie powodu wznosimy rozwiązania alternatywne, takie jak społeczne osiedle mieszkaniowe La Borda, a jednocześnie wraz z każdym kolejnym projektem staramy się nauczyć, w jaki sposób robić to jeszcze lepiej. Aby nadać naszym działaniom jeszcze większą wagę oraz jeszcze większą trwałość, zabiegamy również o poparcie w kręgach politycznych oraz zgłaszamy propozycje zmian w prawodawstwie lokalnym.” Cristina: „Wspólnoty – zakładane często przez sąsiedzkie stowarzyszenia – reprezentują daną społeczność. Posiadają one zatem silne umocowanie demokratyczne. Istotne jest, by fakt ten uznawały lokalne władze samorządowe. Ażeby tego typu wspólnoty mogły odnieść sukces, kluczowe jest również osiągnięcie przez nie równowagi pomiędzy tym co prywatne, a tym co publiczne – czyli ustanowienie wspólnej kontroli. Spowodowane jest to faktem, że obie strony mogą być skłonne oddalić się z czasem od pierwotnych celów – na przykład w momencie, kiedy nowy rząd zmieni uprawianą politykę lub gdy członkowie wspólnoty nabiorą więcej indywidualizmu i podejmą próbę sprzedaży swych mieszkań celem osiągnięcia zysku. Oznacza to, że obowiązywać powinny przepisy zabraniające na przykład sprzedaży nieruchomości przez określony czas czy też gwarantujące dzierżawę gruntów publicznych przez pięćdziesiąt lat.”

Czy bylibyście w stanie pracować w dowolnym innym miejscu Hiszpanii, czy też może stosowana przez was metodologia powoduje, że ograniczeni jesteście do realizacji tego typu projektów dla wspólnot barcelońskich?

Cristina: „Moglibyśmy działać w dowolnym miejscu Hiszpanii i faktycznie współpracujemy z ludźmi z innych miast. Prawdą jednak jest, że trzeba znać kontekst, ażeby wykonywać tego typu pracę w taki sposób jak my. Dlatego też działamy głównie jako konsultanci wspólnot oraz lokalnych władz samorządowych z innych obszarów naszego kraju, pozostając z nimi w intensywnym kontakcie, regularnie się z nimi spotykając lub też organizując dla nich warsztaty.”

Kim są ludzie z powyższych wspólnot, z którymi macie do czynienia?

Carles: „Projekty, którymi aktualnie się zajmujemy, inicjowane są przez same społeczności. Wybierają nas one na swych architektów lub konsultantów. Czasem dysponują one już terenem pod budowę, czasem też zmuszone są wydzierżawić parcelę od lokalnych władz samorządowych lub nawet dokonać jej zakupu. Jeżeli projekt ma zostać zrealizowany na gruncie należącym do państwa, warunki ustala rząd. Zastosowanie mają jednak pewne ograniczenia – dotyczące na przykład maksymalnego dochodu lub okresu, przez który zainteresowani zamieszkiwali wcześniej na terenie Barcelony. Społeczność ma prawo zdecydować, kto będzie w danym miejscu mieszkał. W chwili obecnej podejmujemy starania, ażeby zwiększyć powszechną dostępność tego typu projektów. Ludzie zainteresowani udziałem w nich muszą często wpłacić depozyt, a ten stanowi przeszkodę w przypadku osób, które nie były w stanie zaoszczędzić na ten cel dość pieniędzy. Kolejna przeszkoda ma charakter kulturowy – trzeba chociaż w jakimś stopniu rozumieć, jaka jest istota wspólnoty czy gospodarki społecznej, oraz podzielać odpowiednie wartości. Niedawno przybyli migranci nie dysponują również właściwymi kontaktami czy też właściwą wiedzą na temat dostępnych możliwości. Dlatego też staramy się ułatwić im życie.” Cristina: „Jeśli nie masz pojęcia o danym projekcie, na pewno nie poprosisz, aby umożliwiono ci w nim udział. Wspólnota składa się z ludzi znających się nawzajem z wcześniejszej działalności w ruchu spółdzielczym czy organizacji społecznej. Fakt ten automatycznie skutkuje swego rodzaju jednorodnością – większość mieszkańców osiedla La Borda to biali Europejczycy, choć około dwudziestu procent ludności zamieszkującej powyższą okolicę stanowią osoby ze środowisk imigranckich, pochodzące głównie z Ameryki Łacińskiej lub Maroka. Na terenie społecznego osiedla mieszkaniowego La Balma, które ukończyliśmy latem zeszłego roku, jedno z mieszkań przeznaczone zostało dla dawnych podopiecznych rodziny zastępczej, którzy utracili wsparcie ze strony państwa. Jednocześnie w La Borda dyskutujemy też, w jaki sposób możemy wnieść więcej różnorodności w momencie, kiedy dostępne staje się jakieś mieszkanie – przykładowo poprzez współpracę z organizacją pozarządową celem zapewnienia schronienia uchodźcom. Wykonać trzeba mnóstwo pracy, przy czym moim zdaniem jest ona też bardzo czasochłonna.”