Ażeby dokonać tego typu zabiegu, trzeba być solidnie osadzonym w lokalnej społeczności bądź przynajmniej dysponować nieformalnymi kontaktami. Czy byłby pan kiedykolwiek w stanie pogłębić swą praktykę bez Caracas? „Architektura ma dziś charakter globalny, więc nie trzeba pochodzić z miasta, w którym się buduje. W rzeczywistości jako katalizator niezbędne jest w wielu przypadkach spojrzenie z zewnątrz. Bardzo dobrze rozumieliśmy jednak Caracas, ponieważ mieszkaliśmy tam wcześniej i znajome nam były polityka miasta, jego ekonomika, a także wszelkie pozostałe czynniki, które miały przyczynić się do sukcesu realizowanego przez nas projektu. Mimo iż mieliśmy w swoich głowach całe lata badań, wcale nie było jednak łatwo doprowadzić sprawy w Caracas do skutku. W jeszcze większym stopniu odnosi się to do naszych działań w innych miastach – poza Wenezuelą. Kultura nie składa się naturalnie z elementów, które można rozłożyć i ponownie złożyć – kulturą trzeba żyć. Tego typu rodzaje kultury jak refleksja architektoniczna dojrzewają i osadzają się powoli, w miarę jak wplatają się one w kontekst. Kiedy na przykład rozpoczęliśmy realizację projektu w Khayelitsha – getcie położonym nieopodal Kapsztadu w Afryce Południowej – ażeby wzbudzić zaufanie lokalnej społeczności, wystawiłem sztukę z jej udziałem. Na ukończenie wspomnianej inscenizacji teatralnej poświęciłem rok. Minęło pięć lat, zanim położyliśmy pierwszy kamień pod budowę osiedla o nazwie Empowered Shack. Architektura, która ma wywrzeć piętno społeczne, wymaga czasu, a jednym z naszych zadań jest dojść do tego, w jaki sposób opłacić tego typu proces badawczy.” Czy często styka się pan z brakiem zaufania, wstępując do społeczności jako osoba z zewnątrz? „Przydaje się pochodzić z Ameryki Południowej. Wtedy jest się już wytworem kultury hybrydowej i każdy dostrzega, że nie jest się całkowicie zeuropeizowanym czy uzachodowionym. Z nieufnością będziemy jednak mieli do czynienia za każdym razem, kiedy architekt będzie próbował pominąć wiedzę miejscowych mieszkańców i nie będzie słuchał licznych głosów najrozmaitszego rodzaju składających się na społeczność. Postępowanie architekta jest dokładnie tak samo ważne jak koncepcje, które przekładamy na szkice. Społeczności wykazują wyraźny brak zaufania do architektów, ponieważ mają oni w zwyczaju nie dostarczać przekonujących dowodów na swą ograniczoność czy niedostatki. Rodzi się w tym momencie pytanie, czy miasta powinny w ogóle przewidywać funkcję lokalnego architekta, czy chociażby obowiązkowy budżet na potrzeby lokalnych zleceń dla niezależnej osoby. Dzieje się tak nie bez powodu, gdyż społeczności mają orientację, w jaki sposób wzorowo się rozbudowywać. Począwszy od lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku istnieje bank wiedzy na temat pomysłów Ameryki Łacińskiej dotyczących dzikich osiedli, którym zainteresowano uczonych urbanistów z całego świata. My poszerzyliśmy powyższą koncepcję tradycji urbanistycznej, podobnie jak i koncepcję samopomocy oraz systematycznej analizy wynikających z niej konsekwencji. Mieszkańcy ubogich dzielnic Caracas, Sao Paulo czy Limy wiedzą, w jaki sposób budować, jednakże poza ich umiejętności wykracza zaprojektowanie infrastruktury publicznej, która będzie dopasowana do ich własnej koncepcji otoczenia – pasów zieleni, stacji uzdatniania wody, parków, przestrzeni publicznych, ośrodków kultury itp. Dlatego właśnie twierdzę, że urbanistyka stanowi w dzisiejszych czasach trzon architektury.” Całkiem spora liczba pana projektów została anulowana w związku z niestabilnością lokalnej sceny politycznej oraz miejscowych struktur władzy. Jaką wyciągnął pan z tego lekcję? „Tak zwana „architektura globalna” zmaga się z problemem właśnie ze względu na tego typu zaangażowanie. Budynki projektowane z myślą o zasięgu globalnym, z którymi związane są nadzieje wzbudzenia zainteresowania ze strony innych krajów oraz regionów, nie powinny lekceważyć lokalnych tradycji. Co więcej, należy uczyć się od świata, ponieważ jeśli się tego nie robi, nie mamy do czynienia z jakąkolwiek nauką czy postępem w zakresie języka architektury. Każdy kraj dysponuje własnymi agencjami rozwoju – organizacjami, które nadzorują rzekomo rozwój danego kraju oraz jego pomoc dla potrzebujących, jednakże w terenie niezbędne są również silne organizacje pozarządowe, które nawiążą kontakty z miejscową ludnością i będą intensywnie współpracować z lokalnymi społecznościami. Postanowiliśmy więc ugruntować praktykę architektoniczną, która obejmuje zbudowanie więzi z wymienionymi powyżej instytucjami oraz fundacjami o charakterze multilateralnym, realizującymi działania rozwojowe, by zapewnić naszym projektom nieco bardziej miękkie lądowanie oraz zintegrować projektowanie z infrastrukturą.” Architekci zazwyczaj projektują budynki, choć niektórzy z nich piszą także książki. Oprócz projektowania budynków oraz opracowywania licznych pozycji książkowych zajmuje się pan również kręceniem filmów, pisaniem sztuk oraz tworzeniem oprogramowania, a także posługuje się pan sporą liczbą rozmaitych środków przekazu. Dlaczego? „W przypadku architektury trudne może okazać się ustalenie, gdzie kończą się badania, a zaczyna się praktyka. Badania architektoniczne na ogół wtapiają się w praktykę. Osobiście postrzegam projektowanie i badania jako obszary ze sobą ściśle powiązane – w prowadzonych przez siebie pracach badawczych posługuję się filmem i teatrem, a także interaktywnymi narzędziami projektowymi. Stosowany przeze mnie proces projektowania pomaga mi lepiej zrozumieć specyfikę konkretnego terenu oraz inne cechy szczególne danego projektu. Rozwijając nieco tę myśl, powiedziałbym, że architekt przyszłości to przedsiębiorca społeczny, który opowiada historię za pośrednictwem wszelkiego rodzaju środków przekazu, oddziałując w ten sposób na społeczeństwo. Jest to kwestia absolutnie zasadnicza. Jeśli twoja budowla nie oddziałuje na społeczeństwo, nie stawiaj jej. Infrastrukturą, z którą ja pracuję, są ludzie” Co stanowi cel pańskich działań: wspieranie, umacnianie czy może wręcz powoływanie do życia lokalnych społeczności? „Poprzez opowiadanie historii z całą pewnością buduje się wewnętrzną spójność. Zbliża się ludzi do siebie nawzajem, a następnie zjednuje się ich sobie z wykorzystaniem wszelkich narzędzi technicznych oraz narracyjnych, których nauczyło się w szkole architektonicznej. Bez względu na to, czy jest to schemat, rysunek, wizualizacja czy też film, łatwa w odbiorze komunikacja wizualna jest skuteczną metodą zbliżania do siebie ludzi i udzielania im pomocy w samoorganizowaniu się. Potrzebny jest nam wyższy poziom samorządności. Rząd danego kraju powinien regulować kwestie związane z finansami, służbą zdrowia, edukacją, przemieszczaniem się oraz transportem. Cała reszta spraw powinna zostać przekazana w ręce ludzi. Powinniśmy podzielić miasta na jednostki projektowe, skoncentrowane wokół sąsiedzkich kwartałów sprawujących samorządność.”